Zoeken

Seksualiteit bespreken met gevluchte mensen

Cultuursensitief werken

Gevluchte mensen

Gevluchte mensen zijn afkomstig vanuit de hele wereld en nemen daardoor ook verschillende opvattingen, normen, waarden en tradities mee. Het is belangrijk om oog te hebben voor deze verschillen en ze te koesteren. Vaak kunnen wij hier in Nederland veel leren van personen uit internationale context. Het is helaas nog steeds zo dat gevluchte mensen niet de juiste zorg krijgen, of de weg niet weten te vinden naar betrouwbare informatie. Er is soms ook wantrouwen naar de professionals of denken zij in gevaar te kunnen komen met hun asielprocedure.

Wanneer gevluchte mensen de ‘status’ als vluchteling krijgen volgens Nederlandse wetten, kunnen ze ook een beroep doen op het reguliere zorgsysteem. Zo kunnen alle zorgprofessionals gevluchte mensen tegenkomen in hun werk. Het is goed om te weten welke thema’s kunnen spelen en welke informatie en interventies voorhanden zijn voor deze groep.

Thema’s die mogelijk kunnen spelen

Kennis over lichaam en seksuele gezondheid

“In Nederland ervaren sommige mensen schaamte en schroom om te zeggen dat ze seksueel actief zijn en het dus moeilijk vinden om het over anticonceptie te hebben” (Nilüfer, expert abortus en anticonceptie)

De kennis over de werking van het eigen lichaam, voortplanting, seksualiteit, relaties, anticonceptie en soa’s verschilt per land en per individu. In elk land wordt er op een verschillende manier voorlichting gegeven over deze onderwerpen, of soms juist helemaal niet. Dit zorgt ervoor dat er een grote kloof en verschil zit in kennis en wat wordt gezien als normaal of gewoon. Denk bijvoorbeeld aan hoe er wordt gesproken over soa’s. In veel landen, ook in westerse landen, zit daar nog een stigma op. Die verschillen in kennis, normen en waarden geldt echter evengoed voor mensen die in Nederland  zijn geboren, en hun weg niet weten te vinden naar het zorgsysteem. Andersom geldt dat het zorgsysteem er vooralsnog niet in slaagt om al deze groepen mensen voldoende te bereiken.

Seksueel geweld

“Als zorgprofessionals is het goed om bewust te zijn dat gehandicapte vrouwen meer te maken hebben met seksueel geweld, omdat ze vaker in een afhankelijkheidsrelaties zitten” (Jeanette, expert seksueel plezier)

Met name jonge vrouwen en meiden kunnen extra kwetsbaar zijn voor seksueel geweld tijdens hun vlucht naar Nederland. Velen van hen komen terecht in mensenhandel, mensensmokkel en/of dwangmatige seks. Het Nidos meldt bijvoorbeeld dat nagenoeg alle meisjes en bijna alle jongens uit Eritrea (waar zo’n 70% van de alleenstaande minderjarige gevluchte medemensen vandaan komen) seksueel misbruikt zijn. Houd er rekening mee dat lang niet alle mensen seksueel misbruik melden, ook niet als er direct naar gevraagd wordt. Bovendien komt het niet enkel voor onder cisgender, heteroseksuele vrouwen, maar ook homo mannen en biseksuele personen zijn regelmatig het slachtoffer van seksueel geweld (Rutgers, 2022). Over trans vrouwen is weinig bekend, maar er zijn sterke indicaties dat zij ook regelmatig het slachtoffer zijn van seksueel geweld.

Anticonceptie en onbedoelde zwangerschap

Anticonceptie kan voor mensen met een vluchtelingen of migratieachtergrond soms taboe zijn. Er bestaan hardnekkige mythes over schadelijke gevolgen van moderne anticonceptie. Regie over kinderwens en gezinsplanning is niet altijd voor iedereen vanzelfsprekend. Er wordt soms meer op minder betrouwbare of onbetrouwbare natuurlijke methoden zoals borstvoeding of vroegtijdig terugtrekken tijdens geslachtsgemeenschap vertrouwd.

Menstruatie, zwangerschap en geboorte

Er is vaak weinig kennis over veranderingen in de puberteit, menstruatie, vruchtbaarheid, zwangerschap en geboorte. Ze melden personen de zwangerschap soms te laat bij de huisarts of verloskundige zorg. Moedersterfte en complicaties zijn ook een punt van aandacht.

Soa, hiv en aids

Veel mensen vluchten uit landen waar infecties met hiv, hepatitis en andere soa’s meer voorkomen en waar het besmettingsgevaar groter is. Deze worden hiv endemische landen genoemd, zie ook: hiv endemische landen | Soapoli-online.nl. Hier in Nederland wordt er lang niet altijd melding gemaakt van besmetting met hiv of een soa, of worden de groepen onvoldoende bereikt vanuit professionals. Hierdoor blijven deze onbehandeld.

Andere normen en waarden rond seksualiteit

Gevluchte LHBTQIA+ personen ervaren veel discriminatie (zoals xenofobie, racisme, homofobie en transfobie) en uitsluiting en moeten hun identiteiten bewijzen in hun asielaanvraag. Dit kan mogelijk van invloed zijn op hun (zelf)acceptatie proces en hun opvatting over seksualiteit. Anderen vinden het juist uitdagend om hun weg te vinden tussen verschillende culturen. Zo blijkt uit onderzoek dat gevluchte medemensen geconfronteerd worden met sociaal-culturele aanpassingen die vaak nog worden verergerd door conflicterende culturele waarden, taalproblemen en cultuurschok.

“Alles uit mijn eigen ervaring neem ik mee in mijn werk en dat gaat van komen uit een religieus gezin,dat gaat van non-binaire ouder zelf zijn, zelf kindje dragen” (Ryan, expert gender en seksuele diversiteit)

Groepsvoorlichting geven aan migranten

Ga je voorlichting geven aan een groep migranten en gevluchte mensen? Dan kun je geconfronteerd worden met verschillende opvattingen, normen en waarden rondom seksualiteit. Hoe ga je daarmee om? We geven hier wat tips.

Allereerst is het belangrijk dat je jezelf goed kent:

  • Hoe denk je zelf over seksualiteit?
  • Welke gedachten en gevoelens roept het thema bij je op? Niet iedereen praat even makkelijk over seksualiteit.
  • Vraag jezelf af wat je sterke en zwakke punten zijn en zoek materialen, oefeningen en opdrachten waar jij je zich prettig bij voelt.
  • Ga na wat je al weet over de deelnemers met betrekking tot seksualiteit.

Een goede voorbereiding is het halve werk. Hoe ga je de voorlichtingsbijeenkomst noemen? Het woord seksualiteit kan soms afschrikken. Benoem het daarom niet expliciet, maar breng het ter sprake binnen een breder thema. Als je het wilt hebben over de seksuele opvoeding, dan kun je bijvoorbeeld als titel ‘de ontwikkeling van kinderen’ gebruiken. Bij een bijeenkomst over de preventie van soa kun je aangeven dat het gaat over ‘gezondheid’.

Het begeleiden van een bijeenkomst over seksualiteit wordt vaak makkelijker naarmate je het vaker doet. Enige onzekerheid in het begin is normaal. Enkele tips en aandachtspunten voor het voorbereiden, organiseren en begeleiden van groepsbijeenkomsten over seksualiteit:

Tips

  • Op de website Zanzu.nl vind je ook tips voor individuele gesprekken en groepsgesprekken met migranten over seksuele gezondheid. Hier lees je hoe je deze website kunt gebruiken.
  • In deze filmpjes beantwoorden ervaren voorlichters seksuele gezondheid aan nieuwkomers vragen van beginnende voorlichters: Hoe stem je af op je doelgroep? Hoe maak je gevoelige onderwerpen bespreekbaar? Hoe ga je om met bepaalde overtuigingen? Wat zijn leerervaringen en praktische tips?
  • Op de website van Pharos vind je informatie over de inzet van zogenoemde sleutelpersonen. Een sleutelpersoon is zelf migrant of vluchteling en heeft daardoor het vertrouwen binnen de eigen gemeenschap. Een sleutelpersoon is al langer in Nederland en heeft al kennis over de gezondheidszorg. Daardoor zij een brugfunctie vervullen tussen de doelgroep en zorg- en hulpverleners.

Uw browser (Internet Explorer 11) is verouderd en wordt niet meer ondersteund. Hierdoor werkt deze website mogelijk niet juist. Installeer Google Chrome of update uw browser voor meer internetveiligheid en een beter weergave.