Symposium ‘De kracht van de eigen keuze | Anticonceptie in een veranderende wereld’

Ineke van der Vlugt nam ons als eerste spreker mee in anticonceptiekeuze in een veranderende wereld. Ze blikte terug op haar eigen ervaringen als startende pilgebruiker: “Ik groeide als jongere op in de jaren ’70, een tijd waarin de pil nog maar 10 jaar op de markt was en door de paus verboden. Terwijl ik opgroeide in een katholiek nest. Er was geen internet, geen voorlichting op school en ik kon niet bij mijn ouders terecht.” Anno 2024 is er veel veranderd, er is meer informatie en veel meer te kiezen voor jongeren. Een groot deel wil nu geen kind en beschermt zich goed tegen een ongewenste zwangerschap met een betrouwbare methode. Jongeren maken wel andere keuzes, ze willen geen bijwerkingen, geen hormonen of meer zicht krijgen op de eigen cyclus. 14% van de jonge vrouwen gebruikt natuurlijke methoden. Zorgprofessionals sluiten nog niet altijd goed aan bij de veranderende behoeften en zorgen. Ook is er veel desinformatie op socials. Jonge vrouwen zijn op zoek naar ervaringen van anderen. Inekes pleidooi is om jongeren meer stem te geven bij hun anticonceptiekeuze en niet te veel te focussen op risicominimalisatie. In dialoog en met betrouwbare en aansprekende informatie zijn ze beter in staat zelf een geïnformeerde en passende keuze te maken. Dit bevordert het zelfvertrouwen en empowerment. Ineke is er heilig van overtuigt dat dit zelfvertrouwen ook doorwerkt in meer regie over hun eigen seksualiteit en kinderwens en meer seksueel plezier.  

Afgelopen zomer konden Lowlands bezoekers naar een wel hele bijzondere dansplek: Club Womb, waar zij mee konden doen met een kennisquiz en waar bezoekers op de muren hun ervaringen met anticonceptie konden delen. Onderzoeker Clair Enthoven deelde de eerste resultaten van het onderzoek. Waarom deze manier van onderzoeken goed werkt? “Als je zelf raar genoeg doet is ineens alles normaal.” 744 Lowlandsbezoekers deden mee aan de kennisquiz en met die kennis over anticonceptie bleek het op de meeste onderwerpen aardig goed te zitten. Wel viel op dat mannenteams beduidend minder kennis hadden dan de vrouwen- en gemengde teams. Daar valt dus nog wat te winnen, anticonceptie is immers een verantwoordelijkheid van alle partners.

Dr. Estrella Montoya nam ons mee in ’the good, the bad en the unknown’ van de anticonceptiepil. Want wat weten we eigenlijk van de effecten van de anticonceptiepil op je stemming? Zo’n 1 op de 10 vrouwen heeft last van negatieve stemming bij pilgebruik, en dat lijkt vooral te spelen bij het starten met de pil. Maar vrouwen met PMS- of PMDD-klachten kunnen juist baat hebben bij pilgebruik. Daarom is het belangrijk dat je als vrouw zelf ondervindt wat past en wat niet. Volgens Estrella moeten we toe naar een “trial and error-cultuur” waarin vrouwen kijken wat echt bij hen past, dat kan helaas niet altijd de eerste keer goed gaan. Ook raadt ze een follow up aan bij de huisarts om eventuele toename van stemming of depressie te peilen. Hier moet ook aandacht voor zijn voordat een jongere met de pil of andere hormonale anticonceptie start.

Na een korte pauze nam medisch antropoloog Ellen Algera ons op een interactieve manier mee in de motieven en ervaringen van jonge vrouwen die cyclus-apps als anticonceptiemethoden gebruiken. Aangezien “een gewaarschuwd mens toch doet wat die wil”, is het volgens Ellen belangrijk dat we vrouwen die natuurlijke methoden gebruiken niet waarschuwen, maar informeren zodat zij zelf een passende afweging kunnen maken. De vrouwen in haar eigen onderzoek waren vooral hoog opgeleid, en kozen bewust en gemotiveerd voor een vruchtbaredagenmethode via een app. Maar niet alle anticonceptiegebruikers die een vruchtbaredagenmethode gebruiken zijn even goed geïnformeerd. Het onderzoek van Rutgers naar natuurlijke methoden liet zien dat juist veel vrouwen alleen de kalendermethode gebruiken. Dat is veel riskanter dan bijvoorbeeld de sympto-thermale methode als je niet zwanger wilt raken. Op basis van het beschikbare bewijs liet Ellen zien dat verschillen in betrouwbaarheid tussen de vruchtbaredagenmethodes aanzienlijk zijn. Goede informatie over de verschillende beschikbare opties is dus belangrijk.

Na de presentatie van Ellen, vroeg Lauwers, vier zorgprofessionalsplaats op het podium.  In een panelgesprek met Joost Vermuë (huisarts Geldermalsen), Jorien Nijland (abortusarts en directeur Epione Amsterdam), Carien Manuels (Soa Sense arts en seksuoloog, GGD Amsterdam), Marloes Verhaar (doktersassistent huisartsenpraktijk Zwolle) en jongeren werd stil gestaan bij veranderend behoeften en uitdagingen bij het anticonceptieconsult. Huisarts Joost geeft aan dat de anticonceptiewensen van vrouwen enorm van elkaar verschillen, maar dat hij tijdens de opleiding tot huisarts vooral geschoold is in hormonale methoden. Natuurlijke methoden kwamen daarbij amper aan bod. Doktersassistent Marloes neemt veel tijd voor een anticonceptie consult met jongeren, soms wel 30 minuten. De jongeren hebben vaak weinig kennis en veel vragen. De anticonceptiekoffer van Rutgers gebruikt ze daarbij veelvuldig. Ook gaat zij in gesprek over seksualiteit: wat wil je, wat doe je? Dat hoort er echt bij wat haar betreft.

Waar jongeren bij Joost en Marloes vaak met een concrete vraag komen over anticonceptie, is dat bij Carien, Soa Sense arts bij de GGD Amsterdam, niet het geval. Een soa consult is daar vaak de opening voor een gesprek over anticonceptie. Ook bij de GGD merken ze dat er interesse is in natuurlijke methoden. Carien heeft ook daarover veel informatie opgedaan tijdens het symposium: “Ik ben blij met de informatie van vandaag en het inspireert mij om verder op onderzoek te gaan.” Abortusartsen zoals Jorien hebben meer ruimte gekregen om na een abortus met een cliënt die kwetsbaar is een uitgebreid anticonceptieconsult te doen. Jorien: “Zo kan je meer maatwerk bieden. Soms staan vrouwen er op dat moment nog niet voor open, maar kun je een afspraak maken voor een later moment.”

Nadine en Bente, twee jongeren uit de zaal, deelden hun persoonlijke verhaal. Beiden gingen naar de huisarts voor anticonceptie en kregen daar vrijwel gelijk de pil voorgeschreven. Ze zijn inmiddels allebei gestopt vanwege bijwerkingen. Zij vroegen huisarts Joost: zou je niet alle mogelijke bijwerkingen moeten bespreken voordat mensen aan anticonceptie beginnen? En dat er nog meer opties zijn dan alleen de pil? Zodat mensen zelf beter een keuze kunnen maken en niet afhaken als ze bijwerkingen krijgen van de pil?

Joost was duidelijk: als je als arts iets voorschrijft moet je ook bespreken wat de bijwerkingen zijn. Ook is het belangrijk om een vervolgafspraak te maken, om zo te kijken hoe de anticonceptie bevalt en of er eventuele bijwerkingen zijn. Door meteen naar de pil te grijpen gaan sommige huisartsen voorbij aan alle verschillende mogelijkheden die er op dit moment zijn.

“Ik merk een kritische en soms afkeurende houding van huisartsen tegen natuurlijke methoden”, brengt student Nadia in. “Ook vanuit het idee dat een abortus voorkomen moet worden.” Carien heeft hierop een mooie boodschap: “Het is voor hulpverleners lastig de autonomie van de vrouw echt te omarmen. We zijn hulpverleners, en dus zijn we zorgelijk, we willen al die ellende voorkomen. We zijn redders en willen redden. Dat is niet eenvoudig, dus dat ongemak moeten we leren verdragen.”

Renee deelt haar persoonlijke ervaring met het plaatsen van een spiraaltje. “Wat ik gemist heb is ondersteuning na de plaatsing. En ook wat ik kon verwachten van het plaatsen zelf, want dat ging heel snel terwijl ik het heel spannend vond. Het was super pijnlijk, ik viel bijna flauw. Daarna heb ik met veel krampen en pijn in bed gelegen en nog 4 maanden constant gebloed. Ik voelde me best wel alleen.” Ze had hier vooraf meer informatie over willen krijgen en een betere begeleiding. Niet iedere zorgprofessional heeft hier evenveel ervaring mee of zijn zich niet voldoende bewust van de pijn ervaringen. Carien geeft aan dat bij soa sense van de GGD Amsterdam ook verdoving gegeven kan worden. Dat kan niet bij iedere soa sense spreekuur.

Eva de Goeij van AVA nam ons kort mee in de eerste voorlopige resultaten van onderzoek het rondom pijn bij het plaatsen van een spiraal. Dit onderzoek wordt binnenkort door AVA naar buiten gebracht.

Bij het gesprek over anticonceptie gaat het vaak alleen over meiden en vrouwen. Maar ook jongens en mannen hebben een verantwoordelijkheid. “Jongens moeten ook kennis hebben van anticonceptie”, vindt Carmen, “en van de bijwerkingen.” Daoud, een van de jongens in de zaal, is het daar helemaal mee eens: “Je draagt samen de gevolgen van onjuist of niet gebruik.” Hij vroeg aan de zorgprofessionals in het panel of zij ook juist gebruik van het condoom bespreken. Op de vraag van Luc hoe jongeren meer informatie willen krijgen over anticonceptie, geven jongeren aan dat ze graag zouden willen chatten of bellen met een professional. Dat dit kan via Sense.info en de Sense Infolijn, maar dat was bij hen onvoldoende bekend.

Na dit laatste onderdeel van het symposium werd de inspirerende en leerzame middag afgesloten met enkele laatste woorden van Ineke van der Vlugt. Ze stelde het team Anticonceptie & Abortus voor dat haar werk voortzet.

Met een prachtig visueel verslag van Laura Lagaaij,  werd de dag afgesloten.