Anticonceptie bij vluchtelingen en nieuwkomers
Nieuwkomers in Nederland vragen speciale aandacht als het gaat om het voorkomen van onbedoelde zwangerschappen.
Vluchtelingen en nieuwkomers zijn niet altijd bekend met het brede palet aan anticonceptiemethoden in Nederland. Soms is de kennis over het eigen lichaam, vruchtbaarheid, seksualiteit en zwangerschap ook beperkt. Daarnaast hebben nieuwkomers vaak andere waarden en normen over seksualiteit, staan ze veelal wantrouwig tegenover hormonale anticonceptie en weten ze niet bij wie zij in Nederland terecht kunnen voor advies of hulp.
Ook zijn ze vaak minder gewend zelf regie te nemen over hun kinderwens, omdat een kind bijvoorbeeld als een geschenk van God wordt gezien of omdat anticonceptie vanuit hun religie of cultuur niet acceptabel is.
“In Syrië is het voor opa’s en oma’s heel belangrijk om kleinkinderen te hebben. Zodra je getrouwd bent, vragen vader aan hun zoon, en moeders aan hun dochter: wanneer geef je mij een kleinkind? Een uitdrukking is: Nog belangrijker dan je zoon, is de zoon van je zoon.”Syrische vrouw
Vluchtelingen
Vluchtelingen zijn extra kwetsbaar voor een onbedoelde zwangerschap. Op weg naar Nederland hebben vluchtelingen vaak maar beperkte toegang tot goede zorg inclusief anticonceptie en noodmiddelen. Ook kunnen zij te maken krijgen met seksueel geweld of mensenhandel. Abortuszorg is niet altijd voorhanden.
Sinds de invasie van Rusland in Oekraïne zijn er meer dan 50.000 Oekraïners naar Nederland gekomen. Het betreft voor 90% vrouwen met kinderen. Ook zij lopen een verhoogd risico op een onbedoelde of ongewenste zwangerschap.
Toegang tot zorg en informatie
Nieuwkomers hebben recht op goede toegang tot zorg en begrijpelijke informatie over vruchtbaarheid, seksualiteit, zwangerschap en gezinsplanning. Veel vluchtelingen en nieuwkomers zijn niet vertrouwd met het Nederlandse zorgsysteem. Ze weten niet altijd dat ze bij de huisarts of verloskundige terecht kunnen voor vragen over anticonceptie, zwangerschap, geboorte en abortus. Voor sommige nieuwkomers staat de verloskundige dichterbij. Zeker als ze hier al mee te maken hebben gehad vanwege een eerdere zwangerschap.
Dit interview laat zien wat een verloskundige kan betekenen in anticonceptiecounseling voor migranten.Taboe op seksualiteit
Voor sommige mensen is het bespreken van seksualiteit, en ook anticonceptie, taboe. Of seks voor het huwelijk onacceptabel. Cultuur, religie of sociale normen spelen hierin een rol. De één praat sowieso makkelijker over seksualiteit dan de ander, en normen en waarden kunnen verschillen per persoon.
Ga er niet vanuit dat wanneer seks een taboe is, het ook niet gebeurt. Het risico op een onbedoelde zwangerschap is des te groter. Doordat er niet over seks wordt gesproken, kan de kennis over seksualiteit en anticonceptie beperkt zijn. Deze patiënten brengen gezinsplanning en anticonceptie niet altijd makkelijk ter sprake. Door het actief te bespreken maak je de drempel lager.
Gesprekstips
Door bewust te zijn van je eigen normen, waarden en opvattingen over seksualiteit kun je die ook makkelijker opzij zetten, en een neutrale houding aannemen.
Doe geen aannames over je patiënt, maar stel open vragen. Wat heeft diegene voor denkbeelden en opvattingen over seksualiteit, vruchtbaarheid, gezinsplanning en anticonceptie? Hoe ziet iemands persoonlijke situatie eruit?
Kan iemand open zijn naar de ouders over het anticonceptiegebruik, of moet dit geheim worden gehouden? Kan de anticonceptie vanuit de verzekering vergoed worden of niet? Is er druk vanuit partner of familie omtrent kinderwens?
Bespreek met je patiënt waar diegene tegenaanloopt en welke oplossing het beste zou werken. Verken samen welke mogelijkheden er zijn om anticonceptie geheim te houden en bijvoorbeeld zelf voor anticonceptie te betalen. Daarvoor kan iemand ook terecht bij een abortuskliniek.
In sommige situaties kan iemand zich onder druk gezet voelen om een bepaalde keuze te maken, bijvoorbeeld omwille van haar partner of familie. Ondersteun je patiënt bij het maken van een keuze die het beste is voor haarzelf.
Taalbarrière
Wanneer je elkaars taal niet spreekt is het lastig om een gesprek te voeren over seksualiteit en anticonceptie. Daarbij kan het zo zijn dat iemand afkomstig is uit een land waar weinig of geen seksuele voorlichting wordt gegeven. Hier spelen ook vaak taboes een rol. Iemand heeft dan beperkte kennis over voortplanting, seksualiteit, zwangerschap, anticonceptie en abortus.
Wanneer mensen geen toegang hebben tot informatie in hun eigen taal, kunnen zij zich niet goed beschermen tegen onbedoelde zwangerschap. Maar let op: een taalbarrière en een migratieachtergrond op zich zegt niets over het kennisniveau dat iemand heeft.
Tips
- Stel open vragen om erachter te komen wat iemand weet over voortplanting, zwangerschap en anticonceptie.
- Bied de patiënt zoveel mogelijk informatie in de eigen taal.
- Gebruik korte zinnen, vermijd abstracte taal en check of de informatie wordt begrepen.
- Is er iemand nodig om informatie te vertalen, maak dan gebruik van een professionele tolk. Zorg voor een tolk die vertrouwd is met deze thema’s.
- Pas op met familieleden die vertalen. Je weet nooit zeker of de vertaling dan correct is. Bepaalde informatie kan bewust weggelaten worden of anders overgebracht.
“Een vrouw nam haar man mee naar een consult om te vertalen. Maar hij wilde niet dat ze anticonceptie zou gebruiken. Ze denkt achteraf dat hij informatie voor haar verborgen heeft gehouden. Met als gevolg dat ze onbedoeld opnieuw zwanger raakte. Als een officiële tolk had vertaald, had dit voorkomen kunnen worden.”Huisarts
Informatie in verschillende talen
Op Zanzu.nl is in 17 geschreven en gesproken talen informatie beschikbaar over seksuele reproductieve gezondheid, waarbij rekening is gehouden met culturele gevoeligheden. Cliënten kunnen de website zelf bekijken, maar je kunt hem ook gebruiken tijdens je consult of in de voorlichting. Je kunt het Nederlands dan naast een andere taal op je scherm zetten.
Daarnaast zijn er folders over anticonceptie in verschillende talen ontwikkeld, waaronder het Oekraïens.
Kosten en vergoeding
Vluchtelingen zijn vaak niet bekend met de kosten en vergoedingen van anticonceptie. Asielzoekers krijgen gratis medische zorg in de opvangcentra. De anticonceptie is voor hen gratis. Nieuwkomers met een Nederlandse status zijn verzekerd via de basisverzekering. Hiervoor geldt dat anticonceptie tot 21 jaar wordt vergoed en ze gratis toegang hebben tot abortuszorg.
Gevluchte Oekraïeners vallen onder de Regeling medische zorg ontheemden uit Oekraïne (RMO). Zij krijgen zorg uit het basispakket vergoed, waaronder anticonceptie.
Voor ongedocumenteerde vreemdelingen komen de kosten van anticonceptie en abortus voor eigen rekening. Wanneer ongedocumenteerden deze kosten niet (geheel) zelf kunnen betalen, kun je als zorgverlener mogelijk een beroep doen op het programma Nu Niet Zwanger. Kijk op NuNietZwanger.nl welke gemeenten dit programma hebben.
Wil je meer handvatten voor het bespreken van seksuele gezondheid met migranten?