Alternatief_Kinderwens en anticonceptie bespreken

De meeste jongeren willen op jonge leeftijd nog geen kind. Ze willen eerst hun opleiding afmaken, hebben vaak nog geen vaste of stabiele relatie, geen eigen woning en onvoldoende inkomen. Maar niet alle jongeren denken daar bewust over na en nemen maatregelen om hun kinderwens uit te stellen. Goed als jij ze laat nadenken over hun kinderwens.

Voor een één op éen gesprek met jongeren is er de brochure Individuele counseling kinderwens en anticonceptie.

‘Wanneer ik jonge mannen in mijn spreekkamer vraag of ze kinderen willen, dan zie ik gewoon het kwartje vallen. Ze realiseren zich dan pas ineens dat ze zelf ook verantwoordelijk zijn om zichzelf en hun partner te beschermen tegen een zwangerschap.’ Sense-arts

Voor mensen in kwetsbare omstandigheden met multi problematiek is er het programma Nu Niet Zwanger, dat inmiddels in veel gemeenten draait. Dit programma is gericht op het proactief bespreken van kinderwens, opdat cliënten een meer bewuste en geïnformeerde keuze maken over kinderen krijgen. Vaak zijn deze mensen al in beeld bij de hulpverlening, denk aan (potentiële) ouders die dak- en thuisloos zijn, een verstandelijke beperking hebben, sociaal geïsoleerd, verslaafd zijn of psychiatrische problemen hebben, in de prostitutie zitten of meervoudige problemen hebben. Lees meer over Nu Niet Zwanger in deze factsheet en op www.nunietzwanger.nl.

In zogenoemde krachtwijken komen onbedoelde zwangerschappen vaker voor. Praktische tips en handvatten voor ondersteuning bij kinderwens en anticonceptie in krachtwijken (maar ook daarbuiten heel bruikbaar) vind je in deze leaflet.

Heb je te maken met mensen die geen Nederlands spreken? Op Zanzu.nl is in 17 talen informatie te lezen en te beluisteren over  seksuele gezondheid. De informatie en afbeeldingen op Zanzu.nl zijn bovendien cultuursensitief.

Ook voor jou als professional kan Zanzu.nl een handige tool zijn om een gesprek aan te gaan over seksuele gezondheid met iemand die de Nederlandse taal niet spreekt. Op je eigen scherm kun je het Nederlands naast een andere taal zetten.

Heb je te maken met nieuwkomers uit niet-westerse landen? Lees meer over het ondersteunen van deze groepen.

Na een bevalling is het mogelijk om snel weer zwanger te raken, wat meestal niet de wens is. Bovendien moet het lichaam eerst herstellen. Soms wordt gedacht dat het geven van borstvoeding bescherming biedt tegen zwangerschap. Dit is alleen onder stricte voorwaarden het geval. Daarom is het verstandig al voor of na de geboorte van een kind, de kinderwens opnieuw te bespreken. Niet elke anticonceptiemethode kan direct na de geboorte en/of tijdens borstvoeding gebruikt worden. Wat zijn de mogelijkheden en wanneer breng je anticonceptie het beste ter sprake?

‘Ik krijg regelmatig volkomen uitgeputte vrouwen op consult, op het randje van burn-out, doordat ze heel snel achter elkaar kinderen hebben gekregen. Ik bespreek met hen hoe belangrijk ontzwangeren is en dat ze kunnen plannen of en wanneer ze weer een kindje willen.’ Praktijkondersteuner

Veel jonge vrouwen die voor het eerst anticonceptie willen gebruiken, vinden het spannend om hiervoor naar de huisarts te gaan. Schaamte en ongemak omdat ze seksueel actief zijn, spelen een rol. De meeste jonge starters vragen om de pil en laten zich hierbij veelal leiden door de persoonlijke ervaringen van vriendinnen of familie. Ze willen het liefst zo snel mogelijk met een recept de deur uit. Achteraf hadden ze graag meer gehoord over de mogelijke bijwerkingen van anticonceptie of over alternatieven.

In deze leaflet staan een aantal tips voor huisartsen, op basis van onderzoek naar ervaringen van jonge vrouwen met hun eerste anticonceptieconsult.

‘Ja, het is wel een beetje ongemakkelijk als je voor de eerste keer zoiets met iemand gaat bespreken. Het is niet dat ik dacht: jeej leuk. Je bent dan toch een beetje bang dat ze gaan oordelen ofzo.’ Meisje, 18 jaar

Patiënten verwachten informatie die op hen is afgestemd en willen samen met een arts komen tot een keuze voor een anticonceptiemethode.

Sommige vrouwen kennen maar één of enkele methoden of kennen de eigenschappen voldoende. Vraag of de patiënt nog informatie over andere methoden wil, die mogelijk bij haar zouden passen. Besteed ook aandacht aan het risico op soa’s. Bij losse contacten en incidentele seks kan het condoom een goed advies zijn, ook omdat deze beschermt tegen een soa.

De nadruk ligt in de counseling soms teveel op de betrouwbaarheid van een methode, terwijl dit voor de vrouw minder belangrijk kan zijn. Ze kan bijvoorbeeld meer hechten aan gebruikersgemak, geen bijwerkingen, het kunnen reguleren van bloedingen of het ervaren van minder pijnklachten. Soms is het voorkomen van zwangerschap niet de reden om hormonale anticonceptie te willen gebruiken, maar bijvoorbeeld huidproblemen. Anderen willen juist alleen een methode gebruiken wanneer ze seks hebben, en hun natuurlijke cyclus houden. Er kunnen verschillende wensen en motivaties spelen.

Wat vrouwen vooral willen weten is:

• Welke methode past het beste bij mij?
• Zijn hormonen niet schadelijk?
• Wat zijn de bijwerkingen?
• Hoe betrouwbaar zijn de methoden?

Vertel de voor- en nadelen van de verschillende methoden en laat vervolgens de vrouw zelf kiezen.

Een goed gesprek is belangrijk, want uit onderzoek blijkt dat als de cliënt tevreden is over het anticonceptieconsult, de kans groter is dat de anticonceptie effectief en consistent wordt gebruikt.

Benadruk dat een patiënt altijd contact kan opnemen als ze ontevreden is over de gekozen methode, bijwerkingen ervaart of nog vragen heeft over het gebruik.

• Gebruik deze handige Checklist voor anticonceptiecounseling op maat). Samen met je patiënt kom je dan tot de best passende anticonceptiemethode.
• Voorafgaande aan het consult kan een cliënt al nadenken over haar voorkeuren, behoeften en wensen. Gebruik hiervoor deze vragenlijst.
• Anticonceptievoorjou.nl, is een handige online tool waarmee vrouwen (met hun partner) kunnen kijken wat het beste bij hen zou kunnen passen.
• Als een cliënt nog geen zicht heeft op wat er allemaal is of de eigenschappen van de verschillende methoden naast elkaar wil zien, is er een handig vergelijkend overzicht van alle anticonceptiemiddelen met hun kenmerken. Deze kun je dowloaden en printen, en eventueel plastificeren. Op de achterzijde staan foto’s van alle middelen.
• Met de anticonceptiekoffer kun je laten zien welke anticonceptiemethoden er allemaal zijn en hoe deze werken.
• Bespreek ook de kosten van anticonceptie. Een overzicht van de vergoedingen voor anticonceptie per verzekeraar kan hierbij helpen.
• Soms leven er zorgen of misvattingen over anticonceptiemiddelen. Bekijk de feiten om hierover betrouwbare informatie te kunnen geven.
• Wil een vrouw natuurlijke methoden gebruiken? Download dan deze informatie met tips voor de counseling.

‘Ik had alle anticonceptiemiddelen uitgebreid besproken, maar ze aarzelde nog. De volgende keer dat ik haar sprak, bleek ze zwanger. Ze had geaarzeld omdat ze de anticonceptie gewoon niet kon betalen. En nu zat ze vervolgens zonder geld met een zwangerschap. Dat gaat me dan echt aan het hart.’ Huisarts

Bij bepaalde methoden is het belangrijk om meer aandacht te besteden aan het juiste gebruik, en wat veel voorkomende gebruikersfouten en risico’s zijn. Informeer wat de patiënt kan doen mocht er iets fout gaan.

Gebruikt de patiënt een eenfasepil met 21 pillen in een strip, dan is er een handige online tool bij het vergeten van de pil. Deze geeft advies (gebaseerd op de NHG Standaard) over het vervolggebruik,  of een morning-afterpil aan te raden is en of ze de rest van de cyclus nog goed beschermd is.

De morning-aftertest geeft advies bij fouten met verschillende anticonceptiemethoden.

Je kunt deze flyer over morning-aftermiddelen meegeven, met verwijzing naar uitgebreide informatie online.

Bied standaard een evaluatieconsult na drie maanden aan. Bij hormonale anticonceptie is het lichaam na ongeveer 3 maanden gewend geraakt aan de methode. Een goed moment om na te gaan of alles naar wens verloopt. Gaat er wel eens wat mis? Zijn er blijvende bijwerkingen? Als de anticonceptie niet goed bevalt, is de kans groot dat een patiënt stopt met anticonceptie en daardoor meer risico loopt op een onbedoelde zwangerschap. Verandering van methode is dan het overwegen waard.

Goed dus om na een aantal maanden te evalueren of de anticonceptiemethode goed bevalt. Dat kan in een telefonisch of video consult, of wanneer je de patiënt op het spreekuur hebt.

Klachten of negatieve ervaringen met hormonale anticonceptie die niet in de bijsluiter zijn vermeld, kun je als zorgprofessional melden bij Lareb. Klachten over het koperspiraal kun je melden bij Meldpunt en Expertisecentrum Bijwerkingen Implantaten.

‘Ik vond het heel prettig dat ik na 3 maanden nadat ik begon met de pil nog een gesprek had, want stel het gaat niet goed, kan je dan kijken wat er aan de hand is en dat het dan even in de gaten gehouden wordt door een professional.’ Jonge vrouw, 21 jaar

‘Na twee weken bel ik soms de meiden op als er geen anticonceptiekeuze was gemaakt, om een vervolgafspraak te maken. En twee maanden na het starten met anticonceptie bel ik op om te vragen hoe het gaat.’ Doktersassistente

Als een anticonceptiemethode in eerste instantie goed beviel, wil dat niet zeggen dat de patiënt hier blijvend tevreden mee is. In verschillende levensfasen kunnen andere behoeften spelen. Ook kan de cliënt op basis van informatie over alternatieven een andere voorkeur hebben gekregen.

De omstandigheden of de leefstijl kunnen ook veranderen. Iemand is bijvoorbeeld inmiddels gescheiden of de kinderwens is voltooid. De cliënt is gaan roken, heeft hart- of vaatziekten of een andere aandoening. Dan moet er gekeken worden of de anticonceptie nog wel past.

Wacht niet tot iemand zelf voor een anticonceptieonsult komt, maar vraag regelmatig proactief of de huidige anticonceptiemethode nog het beste past, en of er wellicht een kinderwens is.

Goede aanleidingen voor een proactief gesprek zijn bijvoorbeeld:

• een bevalling of miskraam
• een onbedoelde zwangerschap of abortus
• een soatest
• een uitstrijkje
• een scheiding of nieuwe partner

’Een patiënte wilde haar spiraaltje laten verwijderen. Ze wilde liever de pil slikken om haar menstruatie te kunnen plannen. Later bleek ze de pil steeds te vergeten en wilde ze toch graag haar spiraaltje terug. Sindsdien laat ik m’n patiënten altijd eerst even ervaren hoe hun nieuwe middel bevalt voor ik de oude verwijder.’ Huisarts