Zoeken

Gender

Gender gaat om de kenmerken die door de meeste mensen gezien worden als mannelijk of vrouwelijk. Iedereen heeft een gender. Gender omvat zowel maatschappelijke aspecten als individuele dimensies.

Maatschappelijk gezien gaat gender over de sociale en culturele normen en verwachtingen die we hebben van mannen en vrouwen. Wanneer we kijken op het niveau van individuele personen, dan bestaat gender uit drie dimensies:

  • De sekse kenmerken, of geslachtskenmerken, zijn lichamelijke kenmerken waarmee iemand geboren wordt. De meeste mensen worden geboren als jongen of meisje. Sommige mensen hebben een vorm van intersekse (zie sekse);
  • De genderidentiteit is de diepgevoelde beleving van persoonlijke gender. Hierbij gaat het er om of iemand zich man, vrouw, allebei of geen van beiden voelt;
  • De genderexpressie is de manier waarop gender geuit wordt in bijvoorbeeld kleding, gedragingen, lopen en praten. Van mannen wordt verwacht dat zij zich mannelijk uiten, en van vrouwen dat zij vrouwelijk uiten.

Cisgender

Bij de meeste mensen komen de sekse en genderidentiteit met elkaar overeen. Iemand is bijvoorbeeld bij geboorte als vrouw aangeduid (sekse kenmerken) en voelt zicht ook vrouw (genderidentiteit). Deze persoon wordt dan cisgender genoemd.

Transgender

Bij sommige mensen komen de drie dimensies van gender niet overeen. Iemand die bij geboorte de sekse vrouw heeft toegekend gekregen, kan zich ook man voelen en als man uiten. Daarnaast voelt niet iedereen zich man óf vrouw. Zo voelen sommigen zich zowel man als vrouw, of noch man noch vrouw. Dit kan benoemd worden als non-binair of genderqueer. Er is veel diversiteit op het gebied van gender. De term transgender personen wordt gebruikt als ‘parapluterm’ voor al die verschillende vormen.

Genderdysforie

Bij een deel van de transgender personen is sprake van genderdysforie. Dit is een klinische term voor een diep gevoel van onbehagen dat iemand met de bij de geboorte toegekende sekse ervaart, wanneer dit niet overeenkomt met de genderidentiteit. Zowel kinderen, als adolescenten en volwassenen kunnen te maken hebben met verwarring en vragen over hun genderidentiteit. Genderidentiteits-vragen hoeven niet per se genderdysforie te zijn.

In transitie gaan

Wanneer iemand in transitie gaat, dan gaat die persoon leven volgens de ervaren genderidentiteit. Een (sociale) transitie bestaat bijvoorbeeld uit het dragen van andere kleding en haardracht, het aannemen van een nieuwe naam, ‘hij’ genoemd willen worden in plaats van ‘zij’ of andersom. Voor veel transgender personen die in transitie gaan, hoort ook een geslachtsaanpassende behandeling bij hun transitie. Dit is een medische transitie die kan bestaan uit hormoonbehandeling en operaties waarbij het lichaam (deels) wordt aangepast aan het gewenste geslacht.

 

Veel voorkomende problemen  

Transgender personen lopen een aantal specifieke gezondheidsrisico’s.

  • 73% van de transgenders heeft psychische en/of medische hulp gezocht vanwege hun genderidentiteit.[1]
  • 70% van de transgenders heeft er wel eens over gedacht uit het leven te stappen. Onder de algemene bevolking is dit 8%.[2]
  • Als man geboren transgenders zijn 4 tot 8 keer zo vaak slachtoffer van seksueel geweld.

Seksuele gezondheid

Transgender personen hebben vaak een minder positieve beleving van hun seksualiteit dan cisgender personen. Genderdysfore gevoelens maken het moeilijker om van seks te genieten. Mensen met transgendergevoelens zijn seksueel minder tevreden en assertief en hebben minder zelfvertrouwen en plezier tijdens seks. Bovendien hebben transgender personen die als man zijn geboren meer schuldgevoelens over seks.

Transgender personen hebben ongeveer anderhalf keer zoveel last van seksuele problemen als cisgender personen. Bij transgender personen die het geboortegeslacht vrouw toegekend hebben gekregen, zijn dit vooral opwindings- en orgasmeproblemen. Bij transgenders die het geboortegeslacht man toegekend hebben gekregen, zijn dit vooral opwindings- en erectieproblemen.

Transitie heeft een positieve uitwerking op seksuele tevredenheid. Wel kan hormoonbehandeling bij transvrouwen leiden tot een afname in seksueel verlangen. Geslachtsoperaties kunnen bij transmannen tot verlies of afname van seksueel gevoel in de genitaliën leiden.

Cijfers​

  • 4,6% van de mensen die bij de geboorte het geboortegeslacht ‘man’ toegekend hebben gekregen, heeft ambivalente gevoelens over de genderidentiteit. 1,1% vindt dat het ervaren gender niet overeenkomst met dit het geboortegeslacht.[3]
  • Bij mensen die bij de geboorte het geboortegeslacht ‘vrouw’ toegekend hebben gekregen, zijn de percentages respectievelijk 3,2% en 0,8%.[4]
  • Tussen de 22.000 en 44.000 personen met het geboortegeslacht ‘man’ en 5.500 tot 16.500 personen met het geboortegeslacht ‘vrouw’ in de leeftijd van 15-65 jaar overwegen een behandeling om het lichaam aan te passen aan de ervaren genderidentiteit.[5]
  • Ongeveer 1,0% van de ouders van jongens en 1,7% van ouders van meisjes geeft aan kinderen te hebben die onvrede hebben met hun geboortegeslacht.[6]

Goed om te weten

  • Sommige transgender personen hebben behoefte aan transitie en geslachtsbevestigende behandeling, anderen niet. Help uw cliënt zijn of haar eigen behoeftes te onderzoeken zonder hierbij te sturend op te treden.
  • Bedenk dat transgender personen relatief vaak zorg zoeken, wanneer zij behoefte hebben aan transitie. De kans is dus groot dat u in uw praktijk met transgender personen te maken krijgt, ook al is de groep relatief klein.
  • Wanneer iemand transgender is, zegt dit niets over de seksuele oriëntatie. Mensen zijn transgender en daarnaast hetero-, homo-, biseksueel of noemen zich iets anders.

Wat kunt u doen als professional?

  • U kunt een belangrijke rol spelen in het signaleren van verwarring over de genderidentiteit en/of genderdysforie. Veel transgender personen vinden het moeilijk om over hun gevoelens te beginnen. Vermoedt u dat een cliënt misschien transgendergevoelens of genderdysforie heeft? Vraag hier op een aftastende manier naar. Bijvoorbeeld: ‘Wat voor soort man (of vrouw) bent u? Hoe voelt u zich over uw man-zijn (of vrouw-zijn)?’;
  • Weet u niet of u ‘hij’ of ‘zij’ moet zeggen? Vraag het na bij uw cliënt. Meestal willen transgender personen aangesproken worden op grond van hun genderidentiteit, en niet hun geboortegeslacht. Dit geldt zeker wanneer zij al in transitie zijn;
  • Ga sensitief om met het lichaam van transgender personen. Zij vinden het bijna altijd vervelend om hun naakte lichaam te tonen of aangeraakt te worden. Dit geldt vooral als zij behoefte hebben aan een operatie, maar deze nog niet achter de rug hebben.

[3] Kuyper L. Transgenders in Nederland: prevalentie en attitudes. Tijdschr Seks 2012; 36: 129-35
[4] Kuyper L. Transgenders in Nederland: prevalentie en attitudes. Tijdschr Seks 2012; 36: 129-35
[5] Kwaliteitsstandaard psychische transgenderzorg 2017
[6] Beijsterveldt CE van, Hudziak JJ, Boomsma DI. Genetic and environmental influences on cross-gender behavior and relation to behavior problems:
a study of Dutch twins at ages 7 and 10 years. Arch Sex Behav 2006; 35: 647-58

Uw browser (Internet Explorer 11) is verouderd en wordt niet meer ondersteund. Hierdoor werkt deze website mogelijk niet juist. Installeer Google Chrome of update uw browser voor meer internetveiligheid en een beter weergave.