Sekse
Bij de geboorte wordt aan de hand van lichamelijke kenmerken iemands (geboorte)geslacht toegekend. Sekse is een synoniem van geslacht. In de meeste gevallen is dat ‘man’ of ‘vrouw’. Ongeveer 1 op de 200 mensen heeft een vorm van intersekse. De aangeboren lichamelijke geslachtskenmerken zijn dan anders dan wat we als (volledig) man of vrouw zien.
Deze variatie kan uitwendig, maar ook inwendig zijn. Zo kan iemand een uiterlijk geslachtsdeel hebben dat tussen een vergrote clitoris en (micro-)penis in zit, en zijn er vrouwen die zonder baarmoeder geboren worden. Er is dus meer diversiteit in sekse kenmerken dan alleen tussen mannen en vrouwen.
Man of vrouw
Door verschillen in lichamelijke kenmerken van mannen en vrouwen kunnen onder andere symptomen van ziekten anders zijn. Zo ook reacties van mannen- en vrouwenlichamen op behandelingen en medicatie. Binnen het (farmaceutische) gezondheidsonderzoek is in het verleden voornamelijk aandacht besteed aan het mannenlichaam. Diagnoses, behandelingen en medicatie zijn daardoor niet altijd voldoende afgestemd op vrouwen. Dit kan gevolgen hebben voor de kwaliteit van zorg voor vrouwen.
Intersekse
Personen met een vorm van intersekse hebben een aangeboren variatie in lichamelijke geslachtskenmerken zoals genitalia, lichaamsvormen, stemhoogte, lichaamsbeharing, hormonen, en chromosomen. In de zorg wordt dit ook wel DSD genoemd. Oorspronkelijk stond DSD voor Disorders of Sex Development, maar steeds vaker wordt gesproken over Differences of Sex Development. Recent wordt ook gesproken over ‘seksediversiteit’. Voorbeelden van diagnoses die onder intersekse vallen zijn Klinefelter Syndroom, MRKH en Androgeen Ongevoeligheid Syndroom. Intersekse kan gevolgen hebben voor de pubertijd, seksuele ontwikkeling en vruchtbaarheid.
Goed om te weten
- De symptomen van ziekten en effecten van behandelingen en medicatie kunnen verschillend zijn bij mannen, vrouwen en intersekse personen. Zo wordt een hartinfarct bij vrouwen vaak niet herkend.
- Intersekse personen identificeren zich vaak als man of vrouw.
- Intersekse gaat niet over seksuele oriëntatie. Net als anderen kunnen intersekse personen hetero-, homo- of biseksueel zijn of zich iets anders noemen.
Wat kunt u doen als professional?
- Weesbewust van seksediversiteit. Blijf op de hoogte van nieuwe kennis op het gebied van zowel vrouw-, man- als intersekse-specifieke gezondheidszorg en gezondheidsproblemen;
- De termen ‘hermafrodiet’ of ‘interseksueel’ voor mensen met intersekse worden als kwetsend ervaren. Het advies is om deze termen niet te gebruiken. Sluit aan bij hoe iemand zichzelf omschrijft;
- Bespreek de relevantie van bevolkingsonderzoeken met cliënten met intersekse. Voor een vrouw die geen baarmoeder heeft is het niet relevant deel te nemen aan het onderzoek naar baarmoederhalskanker, terwijl deze vrouw op basis van haar geregistreerde sekse wel een uitnodiging voor dit onderzoek kan krijgen.
Leestips
Tot mijn kind zelf kan kiezen
Ervaringsverhalen van ouders van een kind met een vorm van intersekse/DSD.
Geeft inzicht in waar ouders tegenaan lopen in de opvoeding, sociale omgeving, op school en in de zorg. De verhalenbundel is tot stand gekomen op basis van diepte-interviews met ouders. De bevindingen zijn besproken in een expertmeeting met diverse professionals. Van dit onderzoek is verslag gedaan in het rapport Het beste voor je kind (Rutgers, 2020)
Lees verder