Gevolgen van seksueel grensoverschrijdend gedrag

Mogelijke gevolgen van seksueel grensoverschrijdend gedrag

Bijna de helft van de mannen en meer dan de helft van de vrouwen heeft naar eigen zeggen klachten of problemen als gevolg van de ervaring met seksueel geweld. Het gaat hierbij vooral over psychische, seksuele en relationele problemen (Seksuele gezondheid in Nederland, 2024). Mogelijke gevolgen van seksueel grensoverschrijdend gedrag:

• Posttraumatische stressstoornis
• Angst
• Depressie
• Schaamte en schuldgevoel
• Seksuele problemen
• Lichamelijke klachten (buikpijn, pijn aan de geslachtsdelen)
• Soa
• Ongewenste zwangerschap

Seksueel misbruik in de jeugd

Hoe jonger het slachtoffer, des te ernstiger de gevolgen van seksueel geweld. Zeker als het misbruik over een langere periode heeft plaatsgevonden. Zo zijn er verbanden aangetoond tussen seksueel misbruik in de jeugd en posttraumatische stressstoornis (PTSS), angststoornissen, depressie, bipolaire stoornissen, cognitieve en persoonlijkheidsstoornissen en algemene gezondheid. Daarnaast kan seksueel misbruik in de jeugd invloed hebben op de hersenontwikkeling. Kinderen en jongeren die seksueel geweld hebben meegemaakt, lopen een grotere kans om opnieuw slachtoffer te worden (revictimizatie). Ook het risico op daderschap is groter voor voormalige slachtoffers, maar de meeste slachtoffers worden geen dader. Kinderen die al op jonge leeftijd worden misbruikt hebben vaak een verstoorde seksuele ontwikkeling.

Volwassen slachtoffers

Driekwart van de volwassen slachtoffers van seksueel geweld hebben na een jaar nog angstklachten. Ook depressieve klachten en eetstoornissen komen voor. Iemand die een verkrachting of aanranding heeft meegemaakt, loopt een groot risico om een posttraumatische stressstoornis (PTSS) te ontwikkelen. PTSS gaat gepaard met herbelevingen, het vermijden van gedachten of activiteiten die herinneringen oproepen aan het trauma en overmatige waakzaamheid of schrikreacties. Ook seksuele problemen komen voor, bijvoorbeeld: angst voor seks, geen zin in seks of opwindingsproblemen. Drie procent van de vrouwen die gedwongen geslachtsgemeenschap hebben meegemaakt worden daar zwanger van.

Vrouwen en mannen verschillen niet veel van elkaar als het gaat om dergelijke problematiek. Mannen praten er minder vaak over dan vrouwen en krijgen minder vaak hulp. Schaamte speelt ook bij mannen een grote rol, en ze kunnen problemen krijgen met hun seksuele identiteit.

Schaamte & victim blaming

Het is voor slachtoffers niet altijd makkelijk om te vertellen wat hun is overkomen of om hulp te zoeken. Soms schamen ze zich en denken dat het hun eigen schuld is geweest. Omdat ze zich er niet fysiek tegen hebben verzet bijvoorbeeld. Freezing is een bekend verschijnsel tijdens bedreigende situaties: iemand bevriest als het ware en is niet meer in staat zich te verzetten of te vluchten. Soms is er ook sprake van een lichamelijke respons op het geweld, waardoor het lijkt of het slachtoffer er toch opgewonden van raakt. Maar deze lichamelijke respons is een angstreactie en heeft niks met seksuele opwinding te maken. Niet zelden wordt het gevoel zelf verantwoordelijk te zijn geweest voor het geweld versterkt door reacties uit de omgeving. Slachtoffers worden niet altijd geloofd of ze krijgen zelf de schuld: hadden ze maar niet in dat korte rokje over straat moeten lopen of met die vreemde man mee moeten gaan naar huis. Dit wordt victim blaming genoemd.

Mate van impact

De impact die seksuele grensoverschrijding op het slachtoffer heeft, hangt niet alleen af van de ernst en de aard van het geweld. Andere factoren zijn bijvoorbeeld de duur en frequentie van het misbruik, de mate waarin de dader en het slachtoffer een band met elkaar hebben en de mate van steun en opvang die iemand krijgt. Eerdere ervaringen met geweld, een nadelige gezinssituatie en al bestaande angstklachten vergroten de kans op stressreacties. Ten slotte bepaalt iemands persoonlijkheid ook voor een deel of iemand stressreacties krijgt of niet.

Bespreekbaar maken

Iedere ervaring van seksueel geweld is anders en wordt anders beleefd. Het hoeft niet voor iedereen nog een probleem te zijn. Het is aan u als professional om in te schatten in hoeverre het seksueel geweld een rol speelt. Dat betekent dat u er bij sommige cliënten meer aandacht aan zult moeten geven, terwijl anderen het niet op prijs zullen stellen als u er steeds weer over begint.
Neem de ervaringen van uw cliënt serieus. Ook als het in uw ogen niet zo ernstig is wat er is gebeurd, kan uw cliënt het wel als ingrijpend hebben ervaren.