Oorzaken seksuele grensoverschrijding
Aan de basis van seksueel grensoverschrijdend gedrag ligt altijd een machtsverschil tussen de pleger en het slachtoffer. Dit machtsverschil kan gebaseerd zijn op leeftijd, sekse, sociale positie of mentaal of lichamelijk overwicht. Daarnaast heeft seksueel grensoverschrijdend gedrag altijd te maken met het niet respecteren van de grenzen van de ander en het ontbreken van vrijwillighied en instemming.
Bekijk de Factsheet met definities, cijfers en risicofactoren over fysiek, seksueel en cybergeweld vanwege gender.Algemene risicofactoren
Verschillende factoren kunnen ten grondslag liggen aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Er is meestal geen sprake van één aanwijsbare oorzaak, maar van een samenspel van factoren.
- De ongelijke maatschappelijke positie van mannen en vrouwen, die leidt tot machtsverschillen en tot het in stand houden van een cultuur waarin seksueel geweld niet serieus wordt genomen, slachtoffers niet geloofd of de gevolgen gebagataliseerd.
- Stereotiepe gendernormen die bepaalde verwachtingen uitdragen hoe mannen en vrouwen zich horen te gedragen. Zoals de dubbele seksuele moraal: er wordt bij seksueel gedrag ander geoordeeld over vrouwen dan over mannen. Vrouwen lijken vaak respect te verliezen, terwijl mannen juist respect winnen bij seksueel gedrag. Wat vrouwen kwetsbaar maakt om slachtoffer te worden en mannen kwetsbaar maakt om pleger te worden.
- Gebrekkige acceptatie van seksuele- en genderdiversiteit. Dit maakt mensen die zich niet gedragen volgens gendernormen of de heteronorm meer kwetsbaar voor seksueel grensoverschrijdend gedrag.
- Plegers niet aanspreken op ongewenst gedrag. Bij seksuele grensoverschrijding wordt vaak eerder gekeken of het slachtoffer zich wel ‘respectabel’ gedroeg, in plaats van dat de pleger wordt aangesproken op het ongewenste gedrag. De pleger is altijd verantwoordelijk is voor seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Victim blaming: niet de pleger, maar het slachtoffer krijgt de schuld: ‘ze was niet duidelijk genoeg’, ‘ze liep ’s avonds over straat’, ‘ze droeg sexy kleding’.
- Het missen van kennis en vaardigheden rond respectvolle omgang en wensen en grenzen herkennen en erkennen (bijvoorbeeld om groepsdruk te weerstaan).
- Een moeilijke jeugd en eigen traumatische ervaringen met seksueel geweld.
Individuele factoren zoals gebrek aan kennis en een moeilijke jeugd leiden niet per se tot het overschrijden van grenzen, maar vergroten het risico op het meemaken van seksuele grensoverschrijding.