Voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag

Genderongelijkheid, schadelijke normen en opvattingen, machtsverschillen en gebrek aan kennis en vaardigheden zijn belangrijke oorzaken van seksuele grensoverschrijding. Aan deze oorzaken is wat te doen. Door in te zetten op preventie is veel seksueel grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Het is belangrijk om daar al vroeg mee te beginnen. Kennis en vaardigheden, respectvol gedrag en gelijkwaardigheid zijn al jong te leren en zijn niet alleen van belang voor het individu en zijn of haar ontwikkeling en (latere) relaties, maar beïnvloeden ook de cultuur. Preventie van (online)seksueel grensoverschrijdend gedrag kan op verschillende manieren gebeuren: door seksuele vorming, met campagnes en via deskundige professionals.

Meisjes én jongens moeten weerbaar zijn als het gaat om het aangeven van hun wensen en grenzen en om bijvoorbeeld groepsdruk het hoofd te bieden. Voor jongeren die hier wat extra ondersteuning in kunnen gebruiken zijn er de wijs en weerbaar programma’s.

Educate your son is een veel gehoorde slogan. En niks is minder waar, ook jongens hebben behoefte aan informatie en vaardigheden om op een positieve manier seksuele relaties aan te gaan. Praat met hen over wensen, grenzen en consent, over jezelf kunnen zijn en over omgaan met groepsdruk en stereotiepe gendernormen over mannelijkheid. Hiermee ondersteun je een gezonde seksuele ontwikkeling van jongens en draag je bij aan de preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Als zorgprofessional kun je een gezonde seksuele ontwikkeling ondersteunen door thema’s als consent, gendergelijkheid, gendernormen, diversiteit, weerbaarheid en verantwoordelijkheid te bespreken. Zo draag je bij aan een gezonde cultuur rondom seksualiteit en laat je zien dat seksualiteit normaal, waardevol en bespreekbaar is. Dit maakt mensen in een kwetsbare positie weerbaarder. Ook kun je ouders ondersteunen bij de seksuele opvoeding.

Genderstereotiepe opvattingen over gender en seksualiteit verhogen het risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag. Zoals het idee dat verkrachting de eigen schuld is van een meisje als zij zich sexy en uitdagend kleedt. Of de dubbele moraal, waardoor meisjes die seksueel actief zijn als slet worden gezien en jongens als held. Ook het idee dat jongens altijd zin hebben en hun lustgevoelens niet kunnen beheersen, is een schadelijke mythe. Als professional kun je dit soort opvattingen doorbreken door ze te benoemen en aan de kaak te stellen en door hetzelfde gedrag bij jongens en meiden niet anders te beoordelen.

Geef jongeren een positieve boodschap mee in het gesprek over seks online, zoals sexting. Leg het accent op veilig sexten. Gelijkwaardigheid, vertrouwen en wederzijdse instemming zijn hierbij belangrijk. Benadruk ook het belang van respect en privacy. Het kan zijn dat je met jongeren werkt die over een grens gaan door zonder toestemming sexy beeldmateriaal te verspreiden. Ook als je het idee hebt dat er van kwade opzet geen sprake is, is het belangrijk dat er ingegrepen wordt om herhaling (en mogelijk escalatie) te voorkomen. Het is ook in het belang van het slachtoffer, dat zij of hij ziet dat het serieus wordt genomen.
Bekijk de Checklist Sexting en check hoe jij de kans op online seksuele grensoverschrijding kunt verminderen.

Op de vraag of seksueel grensoverschrijdend gedrag oké is antwoorden verreweg de meeste mensen met nee. Toch zien we te vaak dat er niet wordt ingegrepen bij seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ook gebeurt het dat de plegers goedgepraat worden (een bekende is: zo zijn jongens nu eenmaal) en dat het slachtoffer de schuld krijgt (had je maar niet …). Hierdoor ontstaat de norm dat grensoverschrijdend gedrag in sommige gevallen er gewoon bij hoort. Van die norm moeten we af. Seksueel grensoverschrijdend gedrag is nooit oké en is altijd de schuld van de pleger.