Seksualiteit bespreken

Tips

• Het is belangrijk dat je voldoende kennis hebt over het onderwerp seksualiteit in het algemeen en op welke manieren mensen met een beperking dit onderwerp anders beleven. Zie bijvoorbeeld deze brochure voor informatie en tips over de seksuele ontwikkeling en opvoeding van kinderen met een licht-verstandelijke, auditieve, visuele en lichamelijke beperking, een stoornis in het autisme spectrum en ADHD.
• Wees je als zorgprofessional bewust van je eigen normen, waarden en ideeën over seksualiteit. Hoe kijk je zelf tegen seksualiteit aan? Deze overtuigingen neem je mee in het gesprek met cliënten en kunnen zowel een positieve als negatieve invloed hebben. Bewust zijn van dit effect is belangrijk zodat je daar rekening mee kunt houden.
• Seksualiteit en mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking worden vaak gekoppeld aan risico’s, zoals het worden van slachtoffer en/of pleger van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Vaak wordt er daarom reactief, in plaats van proactief, over seksualiteit gepraat; na een negatieve ervaring. Seksualiteit is een voorzichtig onderwerp, maar ook een belangrijk onderwerp dat proactief besproken dient te worden middels geven van goede informatie en voorlichting.
• Proactief seksualiteit bespreken betekent dat je op tijd begint, voordat er problemen ontstaan. Probeer vooruit te kijken naar de stappen die eraan gaan komen voor de cliënt, bijvoorbeeld een date, de eerste keer verkering of een relatie. Zo sluit je aan bij de belevingswereld van de cliënt. Bespreek bijvoorbeeld wat het betekent om een relatie te hebben, welke aanrakingen daarbij horen en hoe je dat doet met consent.
• Seksualiteit kan op verschillende momenten besproken worden. Zo is het geven van seksuele voorlichting op geplande momenten belangrijk, maar integreer het ook in het dagelijkse leven en tijdens spontane interacties. Bespreek het onderwerp bijvoorbeeld tijdens de afwas, een wandeling of wanneer het onderwerp voorbij komt tijdens een televisieprogramma.

Materialen

• Om goed aan te kunnen sluiten bij de behoeften van de cliënt, is het belangrijk om deze eerst in kaart te brengen. Welke vragen heeft de cliënt en wat is diens ontwikkelingsniveau? De hermeneutische cirkel brengt de situatie van de individuele cliënt in kaart. Op basis van de uitkomsten kan je bepalen welk voorlichtingsmateriaal geschikt is voor jouw cliënt.
• De Wegwijzer ‘Praten over seks’ bevat een richtinggevende verzameling aan kennis en praktische tips voor begeleiders hoe zij met hun cliënten, hun verwanten en hun collega’s het gesprek aan kunnen gaan over seksualiteit.
• De Praatmethode Lofjoe helpt zorgprofessionals het gesprek aan te gaan met de cliënt over de verschillende stappen in een relatie, vanaf het moment dat je iemand leuk vindt tot aan trouwen. De methode bestaat uit kaartjes en een map met insteekkaarten.
• Het beeldboek Droom van een kind ondersteunt in het praten over de gevoelens die samen gaan met een kinderwens.
• In de digitale Toolbox seksuele diversiteit zijn instrumenten verzameld die je kunt gebruiken bij het praten over en het ondersteunen en begeleiden van cliënten in de bewustwording van (hun) mogelijke seksuele oriëntatie en genderidentiteit.
• Het Seks is meer… ganzenbord van O’lein maakt praten over seks gemakkelijker door verschillende aan seks gerelateerde onderwerpen op spelenderwijs met cliënten met een (licht) verstandelijke beperking te bespreken.
• Er zijn verschillende trainingen en cursussen beschikbaar rond dit thema. Zo heeft Rutgers trainingen voor professionals in het bespreken van seksualiteit bij mensen met een lichamelijke beperking en verstandelijke beperking en in de e-learning ‘Seksualiteit in de verstandelijk gehandicaptenzorg’, ontwikkeld door praktijk Seksuele Gezondheid Amsterdam, wordt aandacht geschonken aan het bespreekbaar maken van seksualiteit en intimiteit bij mensen met een verstandelijke beperking.
• Poster: Seksualiteit. Maak het bespreekbaar!
• Elk mens heeft verschillende opvattingen, gewoonten, waarden en normen. Dat betekent ook dat er in de praktijk verschillende belevingen zijn over thema’s, zoals abortus, anticonceptie, vruchtbaarheid, maagdelijkheid, seksueel geweld en gender- en seksuele diversiteit. Lees hier hoe je als zorgprofessional rekening kunt houden met cultuursensitiviteit.
• Voor meer tips, tools en materialen kun je terecht op https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/ en https://seksindepraktijk.nl/werkvelden/gehandicaptenzorg/