Casus – Leonora en Jose
Praktijkvoorbeeld ouderenzorg
Leonora en Jose zijn 67 en 75 jaar oud en wonen 15 jaar samen. Twee jaar geleden kreeg Jose een beroerte, waardoor zij vrijwel geen kracht meer heeft in de linkerhelft van haar lichaam. Hierdoor zit Jose in een rolstoel en moet ze geholpen worden met veel zelfzorgtaken.
De beroerte heeft ook effect gehad op Jose haar stemming: ze kan erg angstig zijn en kan de controle moeilijk los laten. Als Leonora haar onder de douche helpt, is Jose doodsbang om uit haar douchestoel te glijden. Het helpt Jose dan als Leonora haar precies ondersteunt zoals Jose dat in haar hoofd heeft, en haar aanwijzingen stap voor stap opvolgt.
Leonora kan snel van streek raken om kleine dingen die niet lopen zoals zij het wil en wordt dan ontzettend boos. Ze kan gaan schreeuwen of met spullen gooien. Dit is voor Leonora heel zwaar. Jose was voor haar beroerte altijd een zachtaardige en begripvolle vrouw, die zij nog nooit zo kwaad of agressief had gezien. Ze had een groot gevoel voor humor, maar nu durft Leonora soms bijna geen grapjes meer te maken, omdat zij bang is dat Jose hier onrustig of boos van wordt.
Om Leonora wat te ontlasten is daarom samen met de huisarts besloten om de thuiszorg in te zetten om Jose drie keer per week te helpen met douchen. De verzorgende die vaak bij Jose langs ging, merkte dat Jose na verloop van tijd steeds minder spraakzaam werd tijdens de zorgmomenten. Zelfs de aanwijzingen die Jose altijd gaf tijdens het douchen worden minder.
Op een ochtend valt Jose in slaap op haar stoel onder de douche. De verzorgende wekt haar voorzichtig en vraagt wat er aan de hand is, waarop Jose wat slaapdronken antwoordt dat Leonora haar die ochtend vier rustgevende pilletjes had gegeven. Als de verzorgende door vraagt, komt hij er achter dat Leonora dit vaker doet en Jose de laatste weken eigenlijk het grootste deel van de dag op bed door brengt.
- Wat voel je?
- Wat denk je?
- Wat doe je?
Signaleren
De verzorgende signaleert dat Jose een veel te hoge dosis rustgevende medicijnen heeft gekregen, een middel dat zij zo nodig bij een hevige angstaanval mag slikken. De verzorgende weet dat Leonora het moeilijk heeft met het veranderde karakter van Jose en de mantelzorg als erg zwaar ervaart, maar verder komt Leonora altijd vriendelijk over. Terugdenkend aan voorgaande weken realiseert de verzorgende zich dat Leonora wel wat meer teruggetrokken was dan normaal en dat ze hem steeds had gevraagd Jose weer naar bed te helpen na het douchen, omdat ze zo moe was.
Handelingsmogelijkheden
In deze situatie is er sprake van hevige overbelasting van een mantelzorgpartner, en spreek je van ‘ontspoorde mantelzorg’. Het komt vaak voor dat overbelaste mantelzorgers door alle psychische en lichamelijke stress, ondanks de beste bedoelingen, terecht komen in een situatie waarbij de zorg sluipenderwijs over gaat in onkundige zorg of verwaarlozing. Het is belangrijk om te benoemen dat bij ontspoorde mantelzorg nooit sprake is van opzet, maar dat dit vanuit onkunde of onwetendheid ontstaat.
De verzorgende neemt na het zorgmoment even de tijd om met Leonora in gesprek te gaan en stelt haar open vragen over hoe het voor haar is om te mantelzorgen. Als hij merkt dat Leonora daar wel over wil praten, vraagt hij door over wat dit betekent voor hun relatie en luistert zonder oordeel naar Leonora haar verhaal. In het gesprek komt naar voren dat Leonora ontzettend veel stress ervaart en hierdoor ernstige slaapproblemen heeft. Leonora slikt zelf ook rustgevende medicatie om te slapen, maar toch lukt dat haar alleen wanneer Jose ook slaapt.
De verzorgende raadt Leonora aan om eens over haar slaapproblemen en medicijngebruik te praten met de huisarts en benadrukt hoe zwaar de mantelzorg voor Jose voor haar moet zijn. Hij drukt haar op het hart om meer rust en tijd voor zichzelf te vinden.
Uitkomst
Leonora voelt zich gezien door de verzorgende, terwijl ze had verwacht bekritiseerd te worden als iemand erachter zou komen dat ze Jose teveel rustgevende medicatie gaf. Het gesprek heeft haar wel geconfronteerd en ze besluit naar de huisarts te gaan.
Leonora haar slaapprobleem wordt behandeld, waardoor zij na verloop van tijd minder stress ervaart. De huisarts brengt haar in contact met de praktijkondersteuner, die Leonora voorlichting geeft over de restverschijnselen na een beroerte. Met Jose gaat ze op zoek naar een gespecialiseerde dagbesteding, waar ze met lotgenoten activiteiten onderneemt en zelf ook veel leert hoe haar ziekte in elkaar zit.
Het pittige karakter van Jose blijft, maar Leonora kan er door de gesprekken met de praktijkondersteuner beter mee om gaan. Leonora heeft de thuiszorg gevraagd om wat vaker te komen, om haar zorgtaken nog wat extra te ontlasten. Wanneer de verzorgende op een dag weer binnen komt zijn Leonora en Jose net klaar met ontbijten. “Fijn dat je er bent”, zegt Jose, “wil je me na het douchen in de scootmobiel helpen? Leonora en ik gaan straks even een rondje door het park.”